Yumuktepe Höyüğü’nde 9 bin yıllık geçmişe sahip iki buğday türü tespit edildi

Anadolu'nun en eski yerleşim yerlerinden Mersin'deki Yumuktepe Höyüğü'nde yürütülen arkeobotanik araştırmalarda geçmişi Neolitik Dönem'e uzanan iki türe ait buğday tohumları bulundu.

İlk arkeolojik kazıları 1937 yılında başlayan ve çok sayıda uygarlığın izlerini taşıdığı için "Medeniyetler Beşiği" olarak da anılan Toroslar ilçesindeki höyükte Neolitik Dönem'den başlayan ve Orta Çağ'a kadar süren çok sayıda tabakanın kalıntıları yer alıyor.

Milattan önce 7 binli yıllara uzanan geçmişiyle çok sayıda medeniyetin izlerini taşıyan Yumuktepe Höyüğü'ndeki arkeobotanik araştırmalar, İnönü Üniversitesi FenEdebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Burhan Ulaş başkanlığında yürütülüyor.

Höyükte 10 kişilik ekibin katıldığı incelemelerde buğday tohumlarına rastlandı.

Topraktan çıkarılarak "antik DNA" çalışması yapılan buğdayların, 9 bin yıllık geçmişe sahip "Triticum timopheevii" (Yeni tip kaplıca buğdayı) ve "Triticum spelta" (ekmeklik buğdayın en ilkel türü) olarak adlandırılan çeşitlere ait olduğu belirlendi.

Bu yıl Kültür ve Turizm Bakanlığının "Geleceğe Miras" Projesi kapsamına dahil edilen höyükteki kazı ve restorasyon çalışmaları da eş zamanlı sürüyor.

"Neolitik tarımın yayılımında Yumuktepe'nin kilit bir rol oynadığını düşünüyoruz"

Kazı koordinatörlüğü görevini de yürüten Doç. Dr. Burhan Ulaş, höyükte 2000'den bu yana arkeobotanik araştırmaların yapıldığını söyledi.

Höyükteki kazı alanlarında daha çok karbonlaşmış bitki kalıntılarına ulaştıklarını anlatan Ulaş, "Bu kalıntıları laboratuvar ortamında analiz ediyoruz. Yumuktepe Höyüğü'nde bu çalışmaları Neolitik, Kalkolitik ve Bizans dönemleri üzerinde yürütüyoruz." dedi.

Ulaş, höyüğün karış karış mercek altına alındığını belirterek, şöyle konuştu:

"Özellikle Neolitik Dönem açısından elde ettiğimiz veriler ilginç. Son yürüttüğümüz çalışmalar iki buğday türü açısından önemli. 'Yeni tip kaplıca' diye adlandırdığımız bir buğday tipi tespit ettik.

Bu buğdayın en erken tespit edildiği yer, yaklaşık olarak milattan önce 8 bin 500'lü yıllara tarihlenen Cafer Höyük yerleşmesi. Daha sonra Orta Anadolu'da, Aşıklı Höyük'te ve Boncuklu Höyük'te bulunuyor.

Biz bunu Yumuktepe'de tespit ettik. 'Triticum spelta' dediğimiz buğday türünün de literatürde şu ana kadar tespit edilen en eski yerleşim yerlerinden biri de Yumuktepe Höyüğü.

Bu iki buğdayın özelliği, Yakın Doğu'dan daha çok Avrupalı Neolitik çiftçilerin tarımında tercih ettikleri türler olması.

Şu anki bulgularla Neolitik tarımın Doğu Akdeniz'den hem deniz hem kara yoluyla Balkanlar üzerinden Avrupa'ya doğru yayılımında Yumuktepe'nin kilit bir rol oynadığını düşünüyoruz."

"Triticum spelta" için yeni veriler ortaya çıktı

Ulaş, yeni bulguların tarihi değerlendirme açısından çok önemli olduğunu vurguladı.

"Triticum timopheevii" türünün artık yok olmak üzere olduğunun altını çizen Ulaş, şunları kaydetti:

"Sadece Gürcistan'da dar bir bölgede tarımı yapılıyor. Triticum spelta için de durum aynı şekilde. Bunlar, karbonlaşmış tohumlar olduğu için modern tarımda kullanımı yok.

Ölü olarak değerlendiriliyor. Triticum spelta türünün daha önce Bronz Çağı'nda tarımının yapıldığı düşünülüyordu oysa bizim yaptığımız çalışmayla, bu türün Bronz Çağı'ndan yaklaşık 34 bin yıl önce tarımının yapıldığını ortaya çıkardık.

Bu, Neolitik tarımın köken ve yayılımı hakkında bildiklerimizi değiştiren çok önemli bir bilgi."